dinsdag 11 september 2012

De dominee en de partijpolitiek
















De Protestantse Kerk Amsterdam publiceert in de campagnetijd een verkiezingsblog. Wat vinden dominees van politiek? Ik schreef een bijdrage met de titel: Stem gewoon PvdA! Dat vond niet iedereen een goed idee. Op facebook, twitter en onder het blog verschenen reacties. Teneur: 'een kerk moet altijd onafhankelijk blijven en mag geen concrete stemadviezen geven'. Iemand schreef zelfs: 'Dit pik ik niet van een dominee!'. Wie het blog leest, ziet dat het me niet zozeer om het concrete stemadvies ging als wel om het taboe dat dominees geen politiek advies zouden mogen geven. Dit is waarom ik daar anders over denk...

Vooropgesteld: ik ben niet de kerk en wat ik schrijf zijn niet de opvattingen van de kerk. De Protestantse Kerk Nederland heeft ongeveer twee miljoen leden en die denken onderling heel verschillend over vrijwel alle actuele kwesties. De kerk is dus niet zozeer onafhankelijk, als wel verdeeld. Dat is ook een reden om terughoudend te zijn. Ik ben niet de kerk, ik ben een predikant die werkt in de kerk.

Ik ben een mens met voorkeuren. Seksuele voorkeuren, artistieke voorkeuren, sportieve voorkeuren en ook nog politieke voorkeuren. Er kunnen legitieme redenen zijn om die voorliefdes onbesproken te laten. Zoals een arts in Rotterdam beter geen poster van Ajax in zijn spreekkamer kan hangen. Het zou z'n werk belemmeren. Je moet weten wat je doet, maar zelfcensuur of voorzichtigheid moet geen tweede natuur worden. Dat maakt je kleurloos en dat is volgens mij voor de meeste dominees een groter risico dan te uitgesproken zijn.

Het taboe op vermenging van religieuze macht en politieke macht, preken én iets over politiek zeggen, is ontstaan toen de kansel nog hét communicatiemiddel bij uitstek was. Relevant in de tijd dat duizenden gelovigen precies moesten doen wat hun geestelijk leidslieden hen voorschreven. Volgens mij is dat waarom de cocktail van kerk en politiek zulke heftige emoties oproept. Omdat er vroeger - toen de kerk nog machtig was - dwingende adviezen gegeven werden. Mensen hebben dat gevoeld als een inbreuk op hun privacy: daar hoor jij niet over te gaan! Zoveel invloed hebben predikanten al lang niet meer. Als een scheiding der machten de reden is om geen politieke adviezen te willen krijgen, kun je je pijlen beter richten op kranten, op Bekende Nederlanders of op opinie-onderzoekers. Hun mening heeft meer impact dan die van een predikant. Het is een gunstig bijeffect van het verlies aan macht: ik kan weer wat roepen, want mensen gaan toch niet doen wat ik zeg. Dat gemeenteleden niets terug kunnen zeggen klopt ook niet. De reacties onder mijn blog, op facebook en op twitter bewijzen het tegendeel. Er wordt heel veel terug gezegd. Ik schreef mijn advies in een column. Dan moet je een beetje prikkelen. Ik zou het in een preek niet snel doen - vooral omdat ik denk dat niemand dan nog zou horen wat er verder gezegd wordt. Maar zelfs in een kerkdienst kun je wat terugzeggen. Je kunt opstaan en iets roepen, je kan de predikant aan het eind van de dienst aan zijn mouw trekken en je kan hem of haar ook gewoon opbellen. Weet je wanneer je niets terug kunt zeggen? Als je naar televisie kijkt.

vrijdag 15 juni 2012

Tien controveriële stellingen over het EK 2012

1) Nederland heeft tegen Denemarken en Duitsland beter gespeeld en meer kansen gecreeërd dan in de wedstrijden van het WK 2010.

2) Duitsland speelde woensdag niet goed. Duitsland heeft grote kansen gemist en speelde te veel aanvallen niet goed uit. Nederland kwam vaak in scoringspositie.

3) Dat we in de laatste poulewedstrijd van Portugal zouden moeten winnen was al duidelijk toen de loting bekend was.

4) Er komt geen salonremise tussen Denemarken en Duitsland. Voor beide partijen is die optie te riskant. Denemarken is bij een gelijkspel en winst van Portugal uitgeschakeld. Duitsland ligt eruit bij één doelpunt van de Denen.

5) Van Persie is geen spits. Hij komt beter tot zijn recht op 10.

6) De roep om Klaas-Jan Huntelaar in de spits is populistisch: geef ons een man die ons redden kan.

7) Nigel de Jong is aan een goed toernooi bezig.

8) We komen bij situaties zonder bal een man op het middenveld te kort. Kies voor een meer verdedigen systeem, 4-4-2 of 4-5-1: zonder Afellay mét Van der Vaart.

9) Nederland durft na alle kritiek in 2010 geen smerige overtredingen meer te maken. Zet Bouhlarouz op Cristiano Ronaldo.

10) Robben rendeert niet op links en niet op rechts. Hij moet in de spits!

maandag 5 maart 2012

Vreemdland Festival 31 maart

Van de man die zich in brand stak bij het Nationaal Monument tot de kwestie Mauro: er staat veel op het spel in vreemdelingen/ vluchtelingenbeleid, zoals fatsoen en geloofwaardigheid. Is Nederland te harteloos of te rechtlijnig? Verleg je grenzen, betreed de wereld van vluchtelingen op het gratis Vreemdland Festival! In debat, lezing, theater, actie, eten, drinken, muziek en feest wordt de vreemdeling minder vreemd en het vertrouwde minder vertrouwd. Wie zich aanmeldt op het Facebook-evenement krijgt bij binnenkomst een paspoort (tevens programmaboekje) op naam. Heb je je niet aangemeld, dan moet je het doen met een tijdelijke verblijfsvergunning - die je op het festival kunt proberen in te wisselen voor een paspoort.

 Line up:
 TOFIK DIBI (GroenLinks)
 JACOBINE GEEL (NCRV)
 RUUD LUBBERS (UAF)
 HUUB OOSTERHUIS (De Nieuwe Liefde)
 BRIGHT O. RICHARDS (New Dutch Connections)
 HANS SPEKMAN (PvdA)
 JOËL VOORDEWIND (ChristenUnie)

 WICKED JAZZ SOUNDS
 www.wickedjazzsounds.com

 en vele anderen

 Met medewerking van:
 Amnesty International
 ASKV
 BKB
 COC-Nederland
 Defence for Children
 Kerk in Actie
 Ministerie van Binnenlandse Zaken
 Stichting Vluchteling
 UAF
 UNHCR
 Vluchtelingenwerk Nederland

 Wat: Vreemdland Festival
 Wanneer: zaterdag 31 maart 2012
 Hoe laat: 13.00 tot 1.00 uur in de nacht
 Locatie: Keizersgrachtkerk – Keizersgracht 566
 Toegang: gratis, opgeven via Facebook voor een paspoort
 Websites: www.facebook.com/vreemdland/ www.vreemdland.nl
 Meer informatie: info@vreemdland.nl

zaterdag 7 januari 2012

Het einde der tijden en de dominee

Op 21 december 2012 komt volgens de Maya-kalender een einde aan de wereld. Op 6 januari werd in de hippe CMA-zaal 'de Allerlaatste Scheurkalender' gepresenteerd. Er was een diner voor allerlei kunsttypjes en studenten, opgeluisterd met speeches en filmpjes en aansluitend een feest. Aan mij de vraag of ik het diner wou besluiten en het feest openen met een preek over het Einde der Tijden. "En dan het liefst met een beetje hoop erin en dat het goed komt". Tussen allerlei gedrapeerd wild beklom ik dus een tafel voor een preek/speech of wat we in Luthers geest misschien het beste een Tischrede zouden kunnen noemen. Hieronder mijn praatje.

Het is vandaag 6 januari: Driekoningen. Met kerst wordt Jezus geboren. Jozef en Maria, Bethlehem. Twaalf dagen later komen de Koningen uit het Oosten aan bij de pasgeborene. Kraambezoek. En omkering: de koningen van de wereld op hun knieën voor zomaar een kind in een perifeer land.

Het is traditie om op Driekoningen een tulband te bakken met een boon er in. Alle kinderen krijgen een stuk cake, en wie de boon in zijn of haar cake vindt, mag een dag lang de koning zijn. Wat wordt er gespeeld? Wat wordt er gegeten? Iedereen moet luisteren, zelfs de volwassenen. Ook een omkering.

Herodes, koning in Israël in het jaar nul, houdt niet van omkeringen. Als hij hoort dat een kindje de koning mag zijn, laat hij alle jongetjes onder de twee in Bethlehem en omstreken afslachten. Als een premoderne president Assad. Jezus ontkomt. Zijn vader droomde dat hij moest vluchten.

Van infanticide naar het Einde der Tijden. Als het in de Bijbel gaat over het Einde der Tijden gaat het nooit over een absoluut einde van alle leven. Het zijn verhalen over omkering. Er komt een dag van het Oordeel. En dan gaan zij – de kindermoordenaars en klootzakken – er aan! Er komt een andere tijd met plaats voor verdrukte mensen.

Apocalyptiek heet het genre. Het woord Apocalyps is wel bekend, al is het maar van de film Apocalyps Now. Eindtijdteksten zijn in de regel geschreven in periodes van zware onderdrukking. Het bekendste voorbeeld uit de Bijbel – de Openbaring van Johannes, vol verbroken zegels, natuurrampen en wankelende koninkrijken – is geschreven tijdens afschuwelijke vervolgingen onder keizer Nero. De Keizer van Rome, afgeschilderd als ‘De Hoer van Babylon’, gaat in het boek ten onder, maar bij de rechtvaardigen worden de tranen afgewist en er zal nooit meer pijn of moeite zijn.

Het einde der tijden is dus nogal persoonlijk. Het is het einde voor schurken. Het is het begin voor de verdrukten. Door de eeuwen heen is apocalyptische literatuur gelezen als verhaal van hoop. Ooit komt het voor ons goed. Luister naar klassieke muziek van voor de Tweede Wereldoorlog met de Apocalyps als onderwerp en je hoort een romantisch verlangen. Pas na de bommen op Hiroshima en Nagasaki verandert er iets. Apocalyps wordt iets wat we ons kunnen voorstellen. De totale vernietiging van de aarde is een nucleaire mogelijkheid. Het Einde der Tijden is niet langer iets hoopvols, maar iets afschrikwekkends. In 1960 werd in Groningen een atonaal stuk van Otto Ketting uitgevoerd. Een recensent schreef: ‘Het is muziek die de eventuele overlevenden van een atoomoorlog de lust tot verder leven definitief zal ontnemen’.

Ik luisterde als tienjarige naar Doe Maar: ‘Laat maar vallen, want het komt er toch wel van, het geeft niet of je rent.’ In een cartoon zaten een dronken Tsjernenko en een dronken Reagan in hun paleizen. Wat was nou de knop voor de butler en wat was nou de knop voor de Bom? Ik was vast niet het enige kind dat dit perspectief serieus nam. Waarom huiswerk maken als er toch binnenkort een einde aan de wereld komt?

Zo bitter als in de jaren tachtig is het nu niet. Het zal allemaal wel. We hebben nou al zo vaak gehoord, dat we het economisch, ecologisch en cultureel zwaar krijgen, dat we er inmiddels zelfs naar gaan verlangen, naar al die aangekondigde rampspoed. Laat maar knappen die Euro, laat maar uit de hand lopen dat broeikaseffect. Hebben we het maar gehad. Een columnist van Die Zeit kenschetste onze tijd met het woord Angstlust. We vermeien in angstvisioenen. De sinistere profetieën van onze tijd zijn eerst en vooral entertainment. Echt urgent is het niet, of wel, maar dan lukt het ons toch niet om het echt serieus te nemen. Als het dan toch moet komen, laat maar komen. Er liggen geen kinderen wakker van een afbouw van de hypotheekrenteaftrek of verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd en Obama is vast niet dronken. Goed, we thematiseren het Einde der Tijden, maar we maken er een lollig feestje van. Zijn we – dik twintig jaar na het einde van de Koude Oorlog – van echt doemdenken en absolute ondergangsfantasieën verlost? Is het Einde der Tijden passé?

Apokalyptein is Grieks voor onthullen: het dekseltje er af. In de apokalyps wordt duidelijk wie of wat het houdt. Wat kan je meenemen en wat niet. Dat lijkt me de grote vraag van deze tijd. Wat draagt ons nou en wat is de moeite waard om mee te dragen? Voor sommige gelovigen zijn Bijbels eindtijdteksten verbonden met een concrete verwachting van de wederkomst van Jezus: op die en die dag. Deze categorie doet het natuurlijk goed in de media. Hahaha. Maar voor verreweg de meeste christenen - 95% - zijn het teksten die aanzetten tot reflectie. Mijn leesregel: het gaat er niet om of een profetie uitkomt, het gaat erom of hij aankomt. Het Einde der Tijden is vooral een literair concept. We hoeven niet te leven alsof de wereld in 2012 vergaat. Zo’n perspectief zou ons ook vast niet menselijker, duurzamer, of opener maken. Maar de vraag die opgeworpen wordt – wat houdt het? – is een goede voor 2012.

Want alle relativering van het Einde ten spijt: wijzelf zijn natuurlijk niet onkwetsbaar. Iemand van ons gaat dood dit jaar ; iemands geliefde; iemand wordt stil gezet door een psychose, een ongeluk, of iets anders. Leuker kunnen we het niet maken. Ik was gevraagd om te preken. Okay: momento mori. En wat dan? Wat als ons dekseltje eraf gaat? Als onthuld wordt wat er dan nog toe doet en wat niet, wat voor antwoord heb jij dan?

De Bijbel geeft als antwoord op de vraag naar het allerbelangrijkste: geloof, hoop en liefde. Geloof is een ander woord voor vertrouwen. Waar vertrouw je op en waarop niet. Of: wie vertrouw je en wie niet. Geloof gaat over relaties. Met wie heb je wat, wie heeft bewezen betrouwbaar te zijn? Hoop hebben is lef hebben, is dingen durven, is je niet neerleggen bij de feiten en gaan zitten afwachten tot er iets verandert. Hoop is actie. Liefde is het meeste van deze drie. Niet alleen de romantische liefde, van één op één, maar liefde voor mens en dier, compassie of naastenliefde. Openstaan voor anderen.

Aan de grote kerkhervormer Maarten Luther werd eens gevraagd: wat zou je doen als morgen de wereld verging? Zijn antwoord: dan zou ik vandaag een appelboompje planten.
Mag ik daar wat aan toevoegen? We zijn dit verhaal begonnen met een pasgeboren baby. Misschien zijn er onder jullie mensen die bezig zijn met de vraag: zou ik een kindje willen of niet? De cultuur schreeuwt ons toe: later, nu niet, eerst carrièrre maken en reizen en naar hippe feesten. Ik zeg: vader of moeder worden is een daad van geloof, hoop en liefde en een prachtig antwoord op ondergang, zinloosheid en verveling. Het is een garantie voor omkering van je leven. Ik zeg: laat je daar niet van afpraten door onze cultuur. Plant een appelboompje. En met deze botanische variant op ‘gaat heen en vermenigvuldig u’, dank ik u hartelijk voor uw aandacht. Een mooi feest toegewenst.

Klik hier voor meer info over de allerlaatste scheurkalender

maandag 12 december 2011

Pink Christmas Kerkdienst



De Protestantse Kerk Amsterdam organiseert op 23 december een vrolijke Pink Christmas Kerkdienst in de Keizersgrachtkerk in Amsterdam. Zangeres Dolly Bellefleur, COC voorzitter Vera Bergkamp, Opzij-hoofdredacteur Margriet van der Linden en GroenLinks senator Ruard Ganzevoort werken mee aan de dienst. Het thema is ‘Vrees niet’.

De Roze Kerstdienst is onderdeel van Pink Christmas, een jaarlijkse week van roze debatten, exposities en feesten, geoganiseerd door stichting Pro Gay. De dienst is vrij toegankelijk en richt zich op homo’s, lesbiennes en hun sympathisanten, gelovig of ongelovig. Op het programma staat veel zingen, een kerstverhaal en een mooie preek. Na afloop is er kerstbrood en chocolademelk met rum.

Wat: Pink Christmas Kerkdienst
Wanneer: Vrijdag 23 december, 21:00 uur
Waar: Keizersgrachtkerk, Keizersgracht 566 1017 AM Amsterdam
De kerk is toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Er is ringleiding voor slechthorenden en er is een doventolk.
Informatie: Abeltje Hoogenkamp, abeltjehoogenkamp@protestantsamsterdam.nl

Organisatie: Abeltje Hoogenkamp, stadspredikant namens de Protestantse Kerk Amsterdam
Ranfar Kouwijzer, studentenpredikant namens de Protestantse Kerk Amsterdam
Tom Mikkers, algemeen secretaris Remonstrantse Broederschap

Partners van de Pink Christmas Kerkdienst zijn:
Algemene Doopsgezinde Sociëteit
Nicolette Bruiningfonds
Oud-Katholieke Kerk Nederland
Protestantse Kerk Amsterdam
Remonstrantse Broederschap
Stichting Pro Gay
Studentenpastoraat Amsterdam
Vereniging Vrijzinnige Protestanten

donderdag 3 november 2011

Paulien Cornelisse in 'De Preek van de Leek'


Cabaretièrre en columniste Paulien Cornelisse leidt zondag 6 november een kerkdienst in 'De Preek van de Leek'.
Cabaretier Paulien Cornelisse, die zelf niet religieus is, beklimt aanstaande zondag de kansel voor haar Preek van de Leek. Cornelisse schreef bestseller 'Taal is zeg maar echt mijn ding', waarin ze ons taalgebruik fileert. Ze toert met haar voorstelling 'Hallo Aarde' door het land. "Ik heb periodes gehad waarin niks gebeurde. Ik ga het zondag hebben over de noodzaak om in actie te komen. Hoe overwin je de apathie?". Cornelisse koos voor het Bijbelverhaal van de roeping van Mozes (Exodus 3 en 4). Er worden klassieke kerkliederen gezongen: Valerius’ Nederlantsche gedenck-clanck en à toi la gloire.

WAT? ‘De Preek van de Leek’
WANNEER? Paulien Cornelisse - 6 november (later ook nog Désanne van Brederode, 13 november; Eberhard van der Laan, 20 november en Leoni Jansen,27 november). Steeds om 17:00 uur
WAAR? Amsterdamse Singelkerk, Singel 452, 1017 AW Amsterdam
INFO? www.preekvandeleek.nl

woensdag 26 oktober 2011

Halloween en hervormingsdag


November is een mooie maand voor bezinning en spiritualiteit. Het zal er wel mee te maken hebben dat het vroeg donker begint te worden. De oude Kelten vierden in de nacht van 31 oktober op 1 november Samhain - (zomer-einde), het begin van de donkere helft van het jaar. Het was slachttijd en de scheidslijn tussen de wereld van de levenden en die van de doden zou volgens het Keltische geloof in deze schemerige dagen nogal dun zijn. Daarom werden hapjes en drankjes buiten gezet om ronddolende overledenen gunstig te stemmen en maskers gedragen om kwaadwillende geesten te misleiden.

Het is geen toeval dat de Katholieke Kerk het dubbelfeest Allerheiligen/Allerzielen precies op 1 en 2 november vaststelde. ‘Als er dan toch voorouders vereerd worden, dan graag bij ons in de kerk’, was het adagium. In Halloween (All hallows eve, Allerheiligenavond) vinden we nog restanten van het Keltische feest. Het is ook geen toeval dat de monnik en professor in de theologie Maarten Luther de vooravond van Allerheiligen uitkoos om zijn 95 stellingen aan de poort van de Slotkerk in Wittenberg te slaan. De Aflatenpraktijk waar Luther tegen protesteerde speelde in op de behoefte iets voor overledenen te doen – klassiek voor deze periode van het jaar. De kerk verkocht kwijtschelding van straf in het hiernamaals, onder de slogan dat ‘zodra de gulden in het kistje klinkt, het zieltje naar de hemel springt’. Het bleek een succesvolle actie kerkbalans: met de opbrengsten kon de bouw van de Sint Pieter in Rome bekostigd worden. Luther rekende af met deze uitwas en met de achterliggende gedachte. ‘Je staat persoonlijk voor God’, stelde hij. Overleden voorouders, heiligen, doorbiddend nageslacht en zelfs de kerk in zijn totaliteit spelen daarin geen rol. Of zoals hij het later zei: ‘iedere gedoopte kan zich er op beroemen dat hij zelf priester, bisschop, ja zelfs de paus is’. Luther wilde vooral een academische discussie op gang brengen, maar zijn kritiek raakte aan het financieringssysteem van de kerk. Explosief materiaal. Niet lang daarna was Luther geëxcommuniceerd en scheurde de kerk.